Aktualności & Blog

Kancelaria Prawa Administracyjnego i Gospodarczego

Do 1990 r. Kodeks cywilny wyłączał możliwość zasiedzenia nieruchomości będących przedmiotem własności państwowej.

Stanowił o tym przepis art. 177 k.c. w brzmieniu: „Przepisów o nabyciu własności przez zasiedzenie nie stosuje się, jeżeli nieruchomość jest przedmiotem własności państwowej.” Przepis ten został skreślony z dniem 1 października 1990 r. na mocy art. 1 pkt 34 ustawy z dnia 28 lipca 1990 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny. Jednocześnie przepis art. 10 ustawy z dnia 28 lipca 1990 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny wprowadził szczególne zasady zasiedzenia nieruchomości, które nie podlegały zasiedzeniu przed dniem 1 października 1990 r. Zgodnie z tym przepisem:

 

"Jeżeli przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy istniał stan, który według przepisów dotychczasowych wyłączał zasiedzenie nieruchomości, a według przepisów obowiązujących po wejściu w życie tej ustawy prowadzi do zasiedzenia, zasiedzenie biegnie od dnia wejścia jej w życie; jednakże termin ten ulega skróceniu o czas, w którym powyższy stan istniał przed wejściem w życie ustawy, lecz nie więcej niż o połowę."

 

Wobec pojawiających się trudności interpretacyjnych dotyczących wyżej przytoczonej regulacji Sąd Najwyższy wyjaśnił w postanowieniu z dnia 9 października 2003 r., I CK 155/02, iż z przepisu tego wynika, że zasiedzenie nieruchomości objętej jego hipotezą rozpoczyna bieg od wejścia w życie tego przepisu, tj. z dniem 1 października 1990 r., zaś skróceniu, najwyżej o połowę, ulega ustawowy (dwudziestoletni lub trzydziestoletni) termin zasiedzenia. Jednocześnie Sąd Najwyższy zaznaczył, że oprócz skrócenia terminu zasiedzenia o połowę nie jest dopuszczalne uwzględnienie czasu posiadania nieruchomości w okresie do 30 września 1990 r. w inny sposób, w szczególności przez doliczenie do okresu posiadania potrzebnego do zasiedzenia czasu posiadania nieruchomości przed wejściem w życie przepisów wykluczających zasiedzenie nieruchomości państwowych, ponieważ podważałoby to sens regulacji przewidującej skrócenie terminu zasiedzenia, jak też nie dałoby się pogodzić z istotą zasiedzenia. Sąd Najwyższy podkreślił, iż zasiedzenie zakłada upływ dłuższego czasu, w którym właściciel może podejmować kroki zmierzające do odzyskania władztwa nad nieruchomością, a doliczenie do okresu posiadania potrzebnego do zasiedzenia czasu posiadania nieruchomości przed wejściem w życie przepisów wykluczających zasiedzenie nieruchomości państwowych mogłoby prowadzić do tego, że bieg terminu zasiedzenia rozpoczynałby się i kończył w dniu 1 października 1990 r. Reasumując Sąd Najwyższy wskazał, że zasiedzenie nieruchomości na podstawie art. 172 k.c. w związku z art. 10 noweli z 1990 r. przez posiadacza, który nabył posiadanie samoistne w złej wierze, może nastąpić najwcześniej w dniu 1 października 2005 r.” (por. postanowienie SN z dnia 9 października 2003 r., I CK 155/02). Dodać również należy, że przepis art. 10 ustawy z dnia 28 lipca 1990 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny podlegał ocenie Trybunału Konstytucyjnego co do zgodności z Konstytucją. W wyroku z dnia 28 października 2003 r., P 3/03, Trybunał Konstytucyjny stwierdził, iż art. 10 ustawy z dnia 28 lipca 1990 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny nie jest niezgodny z art. 64 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. W uzasadnieniu wyroku Trybunał Konstytucyjny zauważył między innymi, że ustawodawca przepisem przejściowym - art. 10 ustawy z dnia 28 lipca 1990 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny - zmodyfikował zasadę bezpośredniego działania ustawy nowej, nakazując częściowe uwzględnienie stanów posiadania poprzedzających datę wejścia w życie nowej ustawy (por. wyrok TK z dnia 28 października 2003 r., P 3/03). Z powyższego wynika, że jeżeli posiadanie samoistne w złej wierze odnoszące się do nieruchomości państwowej trwało co najmniej od 1975 r., to nabycie przez zasiedzenie własności nieruchomości następuje z dniem 1 października 2005 r. Następuje bowiem „doliczenie” okresu posiadania samoistnego w złej wierze odnoszącego się do nieruchomości państwowej i mającego miejsce przed 1990 r., jednakże nie więcej niż połowy trzydziestoletniego okresu niezbędnego do zasiedzenia nieruchomości w złej wierze, a więc maksymalnie okresu 15 lat. Zatem nawet w sytuacji, gdy posiadanie samoistne nieruchomości państwowej miało miejsce przed 1975 r., np. już w latach 60-tych XX wieku, „doliczyć” można maksymalnie 15 lat, zaś nabycie przez zasiedzenie własności nieruchomości może nastąpić najwcześniej z dniem 1 października 2005 r. Z kolei w sytuacji, gdy posiadanie samoistne nieruchomości państwowej rozpoczęło się po 1975 r., np. w 1980 r., „doliczeniu” podlega wyłącznie rzeczywisty okres posiadania samoistnego mającego miejsce przed 1990 r., a więc w tej sytuacji wyłącznie okres 10 lat, co oznacza, że posiadanie samoistne prowadzące do nabycia przez zasiedzenie własności nieruchomości powinno jeszcze trwać co najmniej przez okres 20 lat po 1990 r., tj. co najmniej do 2010 r.

 

Zaznaczyć jednakże w tym miejscu należy, że dzień 1 października 2005 r. jest najwcześniejszym dniem nabycia przez zasiedzenie własności takich nieruchomości, które przed dniem 1 października 1990 r. nie zostały skomunalizowane. Natomiast w przypadku nieruchomości państwowych, które z dniem 27 maja 1990 r. stały się własnością gmin na mocy art. 5 ustawy z dnia 10 maja 1990 r. Przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym i ustawę o pracownikach samorządowych, nabycie własności w drodze zasiedzenia może nastąpić już z dniem 27 maja 2005 r. Ustawowa komunalizacja, która nastąpiła z dniem 27 maja 1990 r., spowodowała bowiem to, że wyłączający zasiedzenie przepis art. 177 k.c. przestał obowiązywać w stosunku do nieruchomości, które stały się własnością gmin, a zatem możliwość nabycia przez zasiedzenie własności nieruchomości skomunalizowanych istniała już od dnia 27 maja 1990 r. Wyłączający zasiedzenie przepis art. 177 k.c. dotyczył bowiem wyłącznie nieruchomości będących przedmiotem własności państwowej. Powyższe zostało wielokrotnie potwierdzone w orzecznictwie Sądu Najwyższego (por. np. postanowienie SN z dnia 4 marca 2011 r., I CSK 293/10; postanowienie SN z dnia 29 czerwca 2012 r., I CSK 614/11). Podkreślenia również wymaga, że opisane wyżej zasady „doliczania” okresu posiadania samoistnego w złej wierze odnoszącego się do nieruchomości państwowej i mającego miejsce przed 1990 r., oparte na przepisie art. 10 ustawy z dnia 28 lipca 1990 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny, mają zastosowanie także do tych nieruchomości państwowych, które z dniem 27 maja 1990 r. stały się z mocy prawa mieniem komunalnym (por. postanowienie SN z dnia 4 czerwca 2014 r., sygn. II CSK 520/13).

ip stresser