Aktualności & Blog

Kancelaria Prawa Administracyjnego i Gospodarczego

Płytko zalegające wody gruntowe lub niepożądany spływ wód opadowych i roztopowych z drogi publicznej na działkę często skłaniają właścicieli nieruchomości do podnoszenia poziomu gruntu poprzez nawożenie na działkę mas ziemi.

Jednakże podejmując takie działania trzeba mieć na uwadze okoliczność, iż nawożone na nieruchomość masy ziemne mogą stanowić odpady, których nie można składować na działce. Nielegalne składowanie na nieruchomości mas ziemnych może skutkować wszczęciem przez wójta, burmistrza lub prezydenta miasta postępowania administracyjnego w przedmiocie usunięcia odpadów z miejsca nieprzeznaczonego do ich składowania lub magazynowania oraz wydaniem decyzji nakazującej usunięcie z nieruchomości mas ziemnych, której wykonanie jest zazwyczaj bardzo kosztowne. Ocena, czy masy ziemne zostały nawiezione na działkę legalnie czy też nielegalnie, warunkowana jest ilością składowanych mas ziemnych oraz sposobem ich wykorzystania. Dobrą wiadomością dla właścicieli nieruchomości jest fakt, że w praktyce postępowanie administracyjne w przedmiocie usunięcia z nieruchomości rozplantowanych mas ziemnych może okazać się wyjątkowo żmudne, kosztowne i czasochłonne, dlatego gminy z reguły nie są zainteresowane wszczynaniem tychże postępowań.

 

Warunki legalnego wykorzystania mas ziemnych.

 

Niezanieczyszczona gleba i ziemia, w tym kamienie, stanowi odpad o kodzie 17 05 04, co wynika z treści załącznika do rozporządzenia Ministra Klimatu z dnia 2 stycznia 2020 r. w sprawie katalogu odpadów. Powyższe oznacza, że co do zasady nie można składować mas ziemnych na nieruchomości bez stosownego zezwolenia. Zgodnie z art. 41 ust. 1 ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r.  o odpadach prowadzenie zbierania odpadów i prowadzenie przetwarzania odpadów wymaga uzyskania zezwolenia. Zgodnie zaś z przepisami art. 26 ust. 1 i 2 ustawy o odpadach posiadacz odpadów jest obowiązany do niezwłocznego usunięcia odpadów z miejsca nieprzeznaczonego do ich składowania lub magazynowania. Z zastrzeżeniem art. 26a, w przypadku nieusunięcia odpadów zgodnie z ust. 1, wójt, burmistrz lub prezydent miasta, w drodze decyzji wydawanej z urzędu, nakazuje posiadaczowi odpadów usunięcie odpadów z miejsca nieprzeznaczonego do ich składowania lub magazynowania, z wyjątkiem przypadku, gdy obowiązek usunięcia odpadów jest skutkiem wydania decyzji o cofnięciu decyzji związanej z gospodarką odpadami, stwierdzenia nieważności, uchylenia lub wygaśnięcia decyzji związanej z gospodarką odpadami. Jednakże prawodawca przewiduje pewne możliwości legalnego wykorzystania niezanieczyszczonych mas ziemnych. Zgodnie z art. 45 ust. 1 pkt 2 ustawy o odpadach z obowiązku uzyskania odpowiednio zezwolenia na zbieranie odpadów lub zezwolenia na przetwarzanie odpadów zwalnia się osobę fizyczną i jednostkę organizacyjną niebędące przedsiębiorcami, wykorzystujące odpady na potrzeby własne, zgodnie z art. 27 ust. 8. Z kolei art. 27 ust. 8 ustawy o odpadach stanowi, iż osoba fizyczna i jednostka organizacyjna niebędące przedsiębiorcami mogą poddawać odzyskowi tylko takie rodzaje odpadów, za pomocą takich metod odzysku, określonych w przepisach wydanych na podstawie ust. 10, i w takich ilościach, które mogą bezpiecznie wykorzystać na potrzeby własne. Na podstawie art. 27 ust. 10 ustawy o odpadach Minister Środowiska wydał rozporządzenie z dnia 10 listopada 2015 r. w sprawie listy rodzajów odpadów, które osoby fizyczne lub jednostki organizacyjne niebędące przedsiębiorcami mogą poddawać odzyskowi na potrzeby własne, oraz dopuszczalnych metod ich odzysku. Kluczowy jest tu załącznik do tego rozporządzenia, zatytułowany „Lista rodzajów odpadów, które osoby fizyczne lub jednostki organizacyjne niebędące przedsiębiorcami mogą poddawać odzyskowi na potrzeby własne, oraz dopuszczalne metody ich odzysku, warunki magazynowania niektórych odpadów przeznaczonych do wykorzystania i dopuszczalne ilości, które te podmioty mogą przyjąć i magazynować w ciągu roku, lub sposób określenia tych ilości dla niektórych rodzajów odpadów”. Z treści tegoż załącznika wynika, że odpady oznaczone kodem 17 05 04 (gleba i ziemia, w tym kamienie, inne niż wymienione w 17 05 03) mogą być wykorzystywane przez osoby fizyczne i jednostki organizacyjne niebędące przedsiębiorcami do utwardzania powierzchni po rozkruszeniu odpadów, jeśli jest to konieczne do ich wykorzystania, oraz z zachowaniem przepisów odrębnych, w szczególności przepisów Prawa wodnego i Prawa budowlanego, jednakże ustalono dopuszczalną maksymalną ilość odpadów o kodzie 17 05 04 do przyjęcia wynoszącą 0,2 Mg/m² utwardzanej powierzchni, tj. 200 kg na każdy metr kwadratowy gruntu. Zatem warunki legalnego wykorzystania mas ziemnych są następujące:

  • status osoby fizycznej lub jednostki organizacyjnej niebędącej przedsiębiorcą,
  • wykorzystanie mas ziemnych wyłącznie na potrzeby własne,
  • wykorzystanie mas ziemnych wyłącznie do utwardzenia powierzchni działki,
  • zachowanie przepisów odrębnych, w szczególności przepisów Prawa wodnego i Prawa budowlanego,
  • nieprzekroczenie ilości 0,2 Mg/m² utwardzanej powierzchni, tj. 200 kg na każdy metr kwadratowy gruntu.

Zauważmy, że masy ziemne powinny być wykorzystane do utwardzenia powierzchni działki, nie zaś do podniesienia poziomu gruntu. W praktyce mogą pojawić się trudności w ustaleniu, czy w danym przypadku masy ziemne zostały wykorzystane wyłącznie do utwardzenia powierzchni działki, czy też również do podniesienia poziomu gruntu. Zazwyczaj wyznacznikiem legalnego wykorzystania mas ziemnych jest ilość rozplantowanych mas ziemnych. Jeżeli masy ziemne zostały rozplantowane na nieruchomości i ich ilość nie przekracza 0,2 Mg/m² utwardzanej powierzchni, tj. 200 kg na każdy metr kwadratowy gruntu, przyjmuje się, że miało miejsce legalne wykorzystanie mas ziemnych, zwłaszcza w sytuacji, gdy powierzchnia działki rzeczywiście wymagała utwardzenia. Trzeba mieć tu jednakże na uwadze okoliczność, iż właściciel nieruchomości dokonując rozplantowania na działce nawiezionych mas ziemnych powinien przestrzegać przepisów odrębnych, w szczególności przepisów Prawa wodnego i Prawa budowlanego. W szczególności właściciel nieruchomości nie może swoim działaniem spowodować zmiany stanu wody na gruncie szkodliwie wpływającej na grunty sąsiednie, np. zwiększyć natężenia spływu wód opadowych i roztopowych ze swojej nieruchomości na nieruchomość sąsiednią poprzez utwardzenie i podniesienie poziomu gruntu, skutkującego zalewaniem sąsiedniej nieruchomości, albowiem oznaczałoby to naruszenie przepisów art. 234 ust. 1 i 2 Prawa wodnego. Dalej wskazać należy, że za odpad o kodzie 17 05 04 nie zostanie również uznana niezanieczyszczona gleba występująca na działce w stanie naturalnym, wydobyta w trakcie robót budowlanych, pod warunkiem, że materiał ten zostanie wykorzystany do celów budowlanych w stanie naturalnym na terenie, na którym został wydobyty. Powyższe wynika z przepisu art. 2 pkt 3 ustawy o odpadach, zgodnie z którym przepisów ustawy nie stosuje się do niezanieczyszczonej gleby i innych materiałów występujących w stanie naturalnym, wydobytych w trakcie robót budowlanych, pod warunkiem, że materiał ten zostanie wykorzystany do celów budowlanych w stanie naturalnym na terenie, na którym został wydobyty. W praktyce regulacja ta odnosi się do mas ziemnych pochodzących z wykopu powstałego w trakcie realizacji inwestycji budowlanej. Warunkiem legalnego składowania na działce mas ziemnych pochodzących z wykopu powstałego w trakcie realizacji inwestycji budowlanej jest ich wykorzystanie na tej samej działce do celów budowlanych, np. do zasypania wykopów po zalaniu fundamentów czy też do budowy ogrodowego skalniaka.   

 

Postępowanie administracyjne w przedmicie usunięcia mas ziemnych z nieruchomości.

 

W toku postępowania administracyjnego w przedmiocie usunięcia odpadów - mas ziemnych - z miejsca nieprzeznaczonego do ich składowania lub magazynowania wójt, burmistrz lub prezydent miasta powinien ustalić, czy na działce składowane są masy ziemne stanowiące odpady o kodzie 17 05 04, z uwzględnieniem dopuszczonych przez prawodawcę możliwości legalnego wykorzystania mas ziemnych. W praktyce takie ustalenie zazwyczaj wymaga dopuszczenia dowodu z opinii biegłego z dziedziny geologii i geodezji, zwłaszcza w sytuacji, gdy masy ziemne zostały już rozplantowane na działce. Właściciele działek wskazują zazwyczaj, że skorzystali z możliwości legalnego wykorzystania mas ziemnych, wynikającej z przepisów art. 45 ust. 1 pkt 2 w zw. z art. 27 ust. 8 ustawy o odpadach. Wówczas należy zbadać, czy na nieruchomości zalegają nawiezione masy ziemi w ilości przekraczającej 0,2 Mg/m² utwardzanej powierzchni, tj. 200 kg na każdy metr kwadratowy gruntu. Ustalenie powyższego możliwe jest jednakże dopiero po uprzednim ustaleniu pierwotnych rzędnych terenu, tj. rzędnych przed nawiezieniem mas ziemnych, co często okazuje się bardzo trudne. Zdarza się, że biegły musi dokonać licznych odwiertów celem ustalenia pierwotnych rzędnych terenu. W wydanej opinii biegły powinien określić ilość i lokalizację mas ziemnych, które winny zostać usunięte z działki, uwzględniając przy tym możliwość legalnego wykorzystania mas ziemi wynikającą z przepisów art. 45 ust. 1 pkt 2 w zw. z art. 27 ust. 8 ustawy o odpadach (przy uwzględnieniu przepisów odrębnych, w szczególności przepisów Prawa wodnego i Prawa budowlanego), a także uwzględniając ewentualne zaleganie na działce niezanieczyszczonej gleby występującej na tej działce w stanie naturalnym, wydobytej w trakcie robót budowlanych, która mogłaby zostać wykorzystana do celów budowlanych, oraz wyznaczyć jednocześnie docelowe rzędne terenu. Wskazania biegłego w tym zakresie winny również przybrać postać graficzną (mapa, szkic). Również w przypadku ustalenia, że na działkę nawieziono odpady o kodzie 17 05 04 w ilości nieprzekraczającej 0,2 Mg/m² utwardzanej powierzchni, tj. 200 kg na każdy metr kwadratowy gruntu, biegły powinien wypowiedzieć się co do tego, czy masy ziemi zostały nawiezione legalnie, tj. czy spełnione są wszystkie warunki wynikające z przepisów art. 45 ust. 1 pkt 2 w zw. z art. 27 ust. 8 ustawy o odpadach (w tym również z przepisów odrębnych, w szczególności przepisów Prawa wodnego i Prawa budowlanego). W przypadku ustalenia, że nie zostały spełnione wszystkie warunki legalnego zagospodarowania mas ziemi, biegły winien określić ilość i lokalizację odpadów, które winny być usunięte z działki, poprzez wyznaczenie docelowych rzędnych terenu (także w formie graficznej). Nadmienić w tym miejscu należy, że prace biegłego są zazwyczaj bardzo czasochłonne i kosztowne, a ponadto zdarza się, iż właściciele nieruchomości utrudniają lub wręcz uniemożliwiają biegłemu przeprowadzenie niezbędnych badań, np. poprzez niedostarczenie potrzebnych dokumentów lub niewpuszczenie biegłego na nieruchomość. Wszak sporządzenie przez biegłego kompleksowej i poprawnej merytorycznie opinii oraz wydanie przez wójta, burmistrza lub prezydenta miasta na podstawie takiej opinii decyzji nakazującej usunięcie z działki odpadów - mas ziemi - nie leży w interesie właściciela nieruchomości, który w sposób nielegalny podwyższył grunt. Konieczność dokonania specjalistycznych i kosztowych badań skutecznie zniechęca gminy do samodzielnego wszczynania postępowań administracyjnych dotyczących usunięcia z nieruchomości nielegalnie nawiezionych mas ziemnych. Toczące się postępowania w tym przedmiocie są zazwyczaj spowodowane skargami składanymi do organu gminy przez właścicieli sąsiednich nieruchomości.

ip stresser